Samenlandbouw in het Lousbergpark van de Heirnis

Van “vroeger was het beter”

In de wijk Heirnis zijn er die klagen over het feit dat het straatleven en de stoeppraatjes verloren zijn gegaan sedert de jaren negentig. Anderen winden zich op over het kleine vandalisme en het wild parkeren in de buurt. Vooral de zogenaamde “inwijkelingen“ worden regelmatig met de vinger gewezen. en daarmee bedoelen ze zowel de jonge Vlaamse gezinnen die in de wijk zijn komen wonen als de jonge gezinnen van elders.

Nu er zijn inderdaad dingen veranderd. In 1983 was maar de helft van de Vlamingen op actieve leeftijd aan het werk, in 2007 zijn dat er al twee op de drie. De vrouwen zijn  ook mee gaan werken. Als man en vrouw gaan werken en ze hebben kinderen groot te brengen, wanneer hebben ze dan tijd om op straat te lopen en voor hun deur op de stoep te gaan zitten?

Dat heeft natuurlijke ook voor gevolg dat het gemeenschapsleven, dat voor een groot deel langs deze thuisblijvende vrouwen liep, verwaterde. Als de contacten tussen de buren verminderen gaat ook de sociale controle erop achteruit. Zo krijgt klein vandalisme meer kans om ongestraft te blijven. Voeg daarbij de ontkerkelijking – de kerk was een plaats waar mensen van alle standen elkaar ontmoetten.

Iedereen zit nu ’s avonds naar zijn TV te kijken en zo ontstond ook de drang van “iedereen beroemd”, dan wordt je nog eens gezien. Paraderen in de buurt is er niet meer bij. Maar dat maakt dat de cohesie in de wijk ook veel minder is. Maar dat ligt niet aan de mensen, maar aan de levensomstandigheden die veranderd zijn. Zowel voor de oorspronkelijke bewoners als voor de nieuwkomers.

 Vroeger komt nooit meer terug.

Contacten kan je ook organiseren

Ook bijna alle buurtwinkels zijn verdwenen. In de Karperstraat waren ooit drie slagers en een superette. In de Forelstraat twee bakkers, een slager, een schoenmaker, een fotowinkel enz. Allemaal verdwenen. Als er minder plaatsen zijn waar de mensen elkaar tegen komen en er is minder tijd voor, zit er niets anders op dan dat ontmoeten zelf te organiseren.

En dat is ook gebeurd. In de jaren tachtig was er de buurwerking van de Dobber (Zie ‘Van Wei tot Wijk’, 1888-1988, honderd jaar Heirnis, p. 199-203), in de jaren negentig waren er de buurtfeesten van Hand in Hand Macharius-Heirnis, in het nieuwe millennium zetten de ‘Buren van de Abdij‘ een prachtige werking op en over de spoorweg is Bijgaarde Ontspoort goe bezig. Ook kleinere initiatieven timmerden aan de weg. Buurtmaaltijden in de Paardenstraat en op andere plaatsen, speelstraten, leefstraten, nog wat plaatselijke initiatieven en de dekenij die een traditie probeert hoog te houden.

Toch is de Heirnis er in feite materieel flink op vooruit gegaan. De straten zijn opnieuw aangelegd en worden proper gehouden door IVAGO. Alle vervuilende industrie is intussen verdwenen en de lelijke betonnen muren van Drukkerij ‘Het Volk’ hebben plaats gemaakt voor luchtige appartementen en een prachtig park. En daar is iets mee te doen. Deze oude rakkers in Moeskroen staken alvast de handen uit de mouwen in hun bio-tuin. Niet het verleden, maar de toekomst is altijd beter, want die heb je nog zelf in handen.

Nood aan een biologische buurttuin

Toen ik samen met de ‘Buren van de Abdij’ peren plukte in de perenboomgaard van het vroegere Lousberggesticht kwam de idee om daar aan stadslandbouw te gaan doen bij mij op. En het voorstel sloeg onmiddellijk aan. In mijn straat proberen Rubin en Katrijn tomaten en sla te kweken op hun terras maar veel zon en plaats hebben ze daar niet. Rudy ziet het ook zitten, maar zit momenteel met een ontstoken voet. Tom en Mieke hebben een abonnement genomen bij een biologische boer in Sint-Amandsberg, maar staan op een wachtlijst. Elke hoorde het waaien en kwam zelf voorstellen om mee te doen. Dit gaat, behalve Elke, over mijn directe buren; wat er op wijst dat er nood is aan een stadslandbouw project in de buurt.

Elke woensdagavond behalve de laatste is er een soepcafé in het buurthuis, soepcafé Dampkring. Ik mocht daar een praatje gaan houden over het voorstel en dat leverde meteen vijf kandidaat vrijwilligers op. Als ik het vergelijk met de zes vrienden die de ‘Jardin bio’ van Moeskroen onderhouden zijn we al met genoeg, maar ik zie het breder.

Stadslandbouw = Samenlandbouw

Ik zou zoveel mogelijk mensen uit de beide wijken Heirnis en Macharius willen betrekken. Ten eerste moet niet iedereen er evenveel uren insteken wat mij betreft. Als je een uurtje per week hebt kan het ook. Mensen met meer tijd moeten de zaak maar organiseren en kunnen er ook meer tijd insteken.

Maar ik voorzie nog een tweede functie, namelijk het verzamelen van groente- en fruitafval. Alles wat de buren nu in die groene bakken doen, die in het rond staan te stinken, kunnen ze naar de buurttuin brengen om er compost van te maken. Als ze dat op regelmatige basis doen, zijn ze wat mij betreft ook medewerkers en kunnen ze zoals de anderen delen in de opbrengst.

Ik stel voor om biologisch te tuinieren en klein te beginnen en ook om geduld te hebben. Het is best mogelijk dat we het eerste jaar nog niet zoveel te verdelen hebben. Alles moet groeien, de wortels en de boontjes, maar ook buurtprojecten. Maar een grote buurtmaaltijd met de gewonnen groenten is toch al mogelijk.

Informeel heb ik al aan twee specialisten van het ILVO gevraagd om ons technisch bij te staan, maar nog geen bot gevangen, maar als we het samen mooi vragen, zullen we daar ook wel iemand kunnen wakker maken. Ik zou alvast graag hebben dat er wat grondanalyses worden uitgevoerd voor we beginnen spitten en zaaien.

Waar en hoe?

De grond van de boomgaard is al jaren onaangeroerd, die zou moeten goed zijn. Ik stel voor om daar te beginnen als het mag. Dan is er, als je naar de ingang van de rotonde van het buurthuis kijkt, links een stuk dat voor niets gebruikt wordt. Volgens een aanpalende buur zitten daar stenen in de grond en waarschijnlijk is dat aangebrachte grond. Het tweede jaar, als we genoeg compost aangemaakt hebben kunnen we naar daar uitbreiden maar dan in grote bakken zoals op de Dok. Bakken geven ook minder problemen met honden en kinderen die daartussen willen spelen.

Tot daar mijn voorstel, maar iedereen die wil meewerken kan mee helpen vorm geven aan het project. Ik stel 100% participatie van iedereen in alle beslissingen voor. En vooral er voor zorgen dat ook de mindere televisiesterren aan bod komen en mee kunnen beslissen. Dat kan perfect. Een methode die je daarvoor kan gebruiken is dotmocracy. Als je de link bent gevolgd lijkt het nogal omslachtig, maar je kan het ook vereenvoudigen en zelfs voor een vergadering van zeven mensen toepassen.

In plaats van dat iedereen mondeling zijn voorstel doet, bladen papier uitdelen waar iedereen kort zijn voorstel neerschrijft en daarna het blad dichtvouwt. Deze bladeren dan verzamelen, dooreenschudden en dan kijken welke voorstellen er zijn. Van wie die komen speelt dan geen rol. Het is de inhoud die telt en wie zich achter welk voorstel kan scharen zonder dat wie wie kent een rol speelt.

Ik zie mezelf als een verkenner, niet als een leider, daar ben ik niet voor in de wieg gelegd. En ik heb al te veel dingen getrokken. Het neemt je volledig in beslag en ik heb ook nog andere projecten. Ik schrijf onder andere voor Apache en op drie blogs. Ook met mijn vak, systeem ingenieur wil ik nog iets voor de gemeenschap doen, nu ik op pensioen ben. Maar stadslandbouw is samenlandbouw, en daar wil ik wel bij horen.

U ook?

Laat het weten en stuur een mailtje naar danielverhoeven@internet-mail.org  en dan krijg je een uitnodiging voor de eerste vergadering. Heb je geen internet, dan kan je een briefje binnen steken met naam en adres in de brievenbus van Karperstraat 17.

Deze blog staat open voor iedereen van Heirnis en Macharius. Wie zich registreert bij ‘WordPress.com’ krijgt er auteursrechten op, als je naam adres en email-adres waarmee je registreerde opstuurt naar bovenvermeld email-adres. Zij/hij moet er dan wel zelf zijn teksten opzetten. Later wil ik daar wel enkele cursussen over geven, maar voor een beetje een computeraar is het een fluitje van een cent.

Een veel ouder “vroeger”

Over de geschiedenis van de Heirnis wil ik later ook nog schrijven. Er is al heel wat onderzoek naar gedaan en dat resulteerde in het boek ‘Van Wei tot Wijk’ (255 blzn) maar sommige dingen moeten nog nader onderzocht worden. Onder andere de rechtszaak in 1887 rond het opheffen van de ‘weiderechten’ van de gemene gronden op de Heirnesse. Een niet zo frisse zaak op het eerste zicht. Over de privatisering van de gemene gronden is nog weinig duidelijkheid (Indra Van Sande, Case study Heirnismeersen, p 51-52).

Heirnis is een verbastering van ‘Heirnesse’ en daarin kan je nog het woord herder herkennen. De meersen van de ‘Heirnesse’ waren eigendom van de Sint-Baafsabdij, maar de Bavenaars, de inwoners van het dorp rond de abdij hadden weiderecht op de meersen ten oosten en ten westen van de abdij. Die weiderechten waren ouder dan de abdij zelf. Met de abdij veroverde onder de mom van missionering het feodalisme van de Frankische koningen de Gentse contreien. Op de plaats waar de abdij staat is al bewoning sedert het Romeinse tijdperk. Deze gebruiksrechten van gemene gronden kwamen veelvuldig voor in Europa en volgens de historica Susan Jane Buck Cox en de econome Elinor Östrom gaan ze terug op de Romeinse tijd of ervoor.

Het bestuur van die stalweiden werd geregeld op volksvergaderingen , 100% participatie. En de Coyendans was een feest dat elk jaar op 7 juli door de Bavenaars op de Heirnisberg werd gehouden. Men speelde op trommels en fluiten en in een herberg werd een gelag gehouden (‘Van Wei tot Wijk’, 1888-1988, honderd jaar Heirnis, p. 19).

Door terug te gaan tuinieren in de Heirnis herstellen we een traditie die veel ouder is dan deze van “vroeger was het beter”. Een traditie van meer dan 2000 jaar oud.